Ege Denizi'nde Neler Oluyor!
Son zamanlarda Ege Denizi ve özellikle Yunanistan'ın Santorini Adası'ndaki deprem hareketliliği ve bunun sonucunda yanardağ patlaması ve Ege kıyılarında tsunami oluşması ihtimali üzerine çokça konuşulmakta. Bu konu hakkında merak ettiklerimizi İstanbul Üniversitesi akademisyenlerinden Jeofizik yüksek mühendisi Dr. Hakan Beyaz'a sizler için sorduk.
“Volkanizma Hareketi Yok”
Öncelikle en baştan söylememiz gerekeni söyleyelim, Santorini Adası'nda volkanizma hareketi yok. Yani şu demek, Santorini'deki yanardağın patlaması söz konusu değil. Bunu en başta söyleyelim Santorini Adası patlamayacak, böyle bir risk söz konusu değil. Volkanizma hareketli değil. Niye değil, neye istinaden değil, elimizde hangi teknik bilgiler var?
Pek çok bilim adamı özellikle Türkiye'de televizyonlarda "Bu bir volkanizma hareketi ve bu volkan patlayacak. Bundan beş bin yıl önce nasıl patladıysa bugün yine patlayacak." şeklinde konuşuyorlar. Fakat ben kendi bilgi dağarcığıma ve kendi bilgi birikimime bakarak bunun böyle olmayacağını söylüyorum. Hocalarıma tabii ki saygım sonsuz, yakın zamana kadar beraberdik fakat ben bu konuda onlardan ayrışıyorum. Burada patlama söz konusu olmadığını düşünüyorum. Peki, niye böyle? Sebebi şu:
“Depremler Adanın Çok Dışında”
Santorini Adası'nı gözümüzün önüne getirirsek yarımada gibi gözüküyor, yani bir tabak ya da tepsi gibi bir yapısı var. Sonra oluşan depremlere baktığımızda kuzeyde çok uzak bir konumda olduklarını görüyoruz. Yani adanın dışında. Oysa bir volkanizma hareketi olsaydı, bir yanardağ patlaması ihtimali söz konusu olsaydı, Santorini Adası'nın krateri içinde bu hareketliliği görmemiz lazımdı. Bundan 5 bin yıl önce patlayan bir ada var ama depremler bunun içinde değil. Oysa eğer söylendiği gibi volkanik bir hareket olsaydı, bu kraterin içinde biz onu görürdük. Santorini adasının içinde depremler oluşmalıydı, oysa depremler adanın çok dışında.
Buradan da anlıyoruz ki volkanlar patlamayacak, hayır, öyle bir risk mevcut değil. Dolayısıyla volkanik patlamaya bağlı olarak herhangi bir tsunami riski de söz konusu değil. Peki, 600’e yakın deprem oluştu. Volkanizma patlamayacak ama daha büyük bir deprem olur mu? Bu depremler niye oluyor? Şuna da şöyle cevap verelim:
“Anadolu Plakası Yunanistan'a Doğru Hareket Ediyor”
Ege Bölgesi'nde adaları oluşturan küçük faylar var. Bunlar ta Anadolu’ya kadar giren sistemler. Mesela Kos Adası'na giren bir fay sistemi, ta Santorini Adası'na kadar gidiyor ve bunlar şu anda ilişkili. Niye hareketli? Çünkü biliyoruz ki Anadolu plakası sürekli olarak Yunanistan’a doğru hareket ediyor. Dolayısıyla Yunanistan ile Ege arasında bir sıkışma var ve bu her sene artıyor. Birkaç milim, birkaç santim Türkiye Yunanistan üzerine hareket ediyor. Dolayısıyla Ege'de gerilim yaratıyor. Bu hareketin sebebi de bu. Ama bu, volkanı patlatacak ve yeni bir volkan oluşturacak bir hareket değil.
Peki, daha büyük bir deprem meydana gelebilir mi? Ege Bölgesi'nde şimdiye dek en büyük depremler yaklaşık 5-6 civarında oluşmuş. Çünkü buradaki fay sistemleri aşağı doğru hareket eden sistemler. Doğrusal yanal faylar değil, bunların enerjileri sınırlı oluyor, yani en yüksek 6 şiddetinde deprem oluşturuyorlar. 6 şiddetinde deprem kıyılarda tsunami yaratmaz. Bundan sonra büyük ihtimalle, hatta pek yakında bu hareketler bitecek. Belki birkaç gün daha sürecektir.
Hatırlarsanız, 2023-2024 yıllarında buna benzer bir aktivite yaşandı. Arka arkaya depremler yaşandı, 2 sene arka arkaya sürdü. Ara ara aktivite kaybolacaktır, ara ara tekrar meydana gelecektir, yani bu sürecektir. Ama bu hiçbir zaman tsunami yaratacak, afet yaratacak bir depremsellik oluşturmayacaktır. Peki, madem Ege'de böyle bir şey var, acaba diğer yerleri etkiler mi? Tabii ki, dünya üzerindeki bir yerde deprem olduğu zaman başka fay sistemlerini etkiliyor, az veya çok. Ama direkt olarak tetiklemez. Ama şu anda önümüzde muhtemel hareketlenmesini beklediğimiz iki yer var: Birisi Kos Adası, bir tanesi de Rodos. Son günlerde özellikle Rodos Adası'nda ufak ufak hareketlenmeler var, bunları görüyoruz, 3 büyüklüğüne kadar çıktılar. Dolayısıyla Ege Bölgesi'nde bu depremler bir şekilde Rodos fayını da etkileyecektir. Tetikleme değil ama bu etkileyecektir. Belki önümüzdeki haftalarda da önümüzdeki hafta kıpırdanmalar başlayacaktır, depremlerle karşılaşabiliriz.
